دستهبندی : بذر گیاهان دارویی
بذر تخم شربتی (چیا) ایرانی 20 گرمی
تخم شربتی یا چیا ایرانی، دانههای ریز سیاه یا خاکستری رنکی هستند که از گیاه Salvia hispanica یا گونههای بومی شده ایرانی بهدست میآیند. این گیاه از خانواده نعناعیان است و در ایران سابقه مصرف آن بهعنوان نوشیدنی سنتی، بهخصوص در ماه رمضان و فصل گرما، بسیار قدیمی است.
وقتی دانههای تخم شربتی با آب تماس پیدا میکنند، پیرامون خود یک لایه لعاب ژلاتینی شفاف تشکیل میدهند که خواص درمانی، خنککنندگی و تغذیهای بسیار بالایی دارد. سرشار از فیبر محلول، اسیدهای چرب امگا-3، پروتئینهای گیاهی، آنتیاکسیدانها و مواد معدنی مانند کلسیم و منیزیم است 💪🥗.
از نظر اقتصادی، کشت تخم شربتی ایرانی به دلیل مقاومت نسبی گیاه به خشکی و گرما، بازار داخلی پرتقاضا و امکان صادرات به بازارهای خاورمیانه و حتی اروپا، یکی از گزینههای جذاب برای کشاورزان محسوب میشود.
🌞 شرایط رشد و اقلیم مناسب
آبوهوا: تخم شربتی ایرانی در مناطق گرم و نسبتاً خشک بهتر رشد میکند. در مناطقی که تابستانهای آفتابی و زمستانهای ملایم دارند، عملکرد بالایی میدهد.
دما: بهترین بازه رشد 20 تا 30 درجه سانتیگراد است، ولی میتواند دمای بالاتر را هم تحمل کند. دمای کمتر از 10 درجه رشد را کند کرده و دمای نزدیک به صفر میتواند گیاه را از بین ببرد.
نور: نیازمند نور کامل خورشید است (6 تا 8 ساعت در روز) ☀️. سایهاندازی باعث کاهش عملکرد و کیفیت دانه میشود.
خاک: خاک لومی یا لومی-شنی با زهکشی خوب، pH بین 6 تا 7٫5، و مواد آلی کافی بهترین محیط برای این گیاه است.
📅 زمان و محل کشت مناسب در ایران
در مناطق معتدل و نیمهگرمسیری ایران (مثل فارس، کرمان، خراسان جنوبی، بخشهایی از یزد و اصفهان)، بهترین زمان کاشت تخم شربتی اواسط بهار است، درست زمانی که خطر سرما بهطور کامل رفع شده باشد. این باعث میشود گیاه در گرمای ملایم بهار جوانه بزند و در اوج تابستان به مرحله گلدهی و بذردهی برسد.
در مناطق جنوبی و گرم (خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان) کشت پاییزه توصیه میشود. بذرها اواخر پاییز یا اوایل زمستان کاشته میشوند، و گیاه تا پایان زمستان به رشد رویشی ادامه داده و اوایل بهار بذر میدهد.
در مناطق سردسیر (مانند آذربایجان، همدان، کردستان) باید صبر کرد تا اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد که دمای شبانه بالای 15 درجه برسد، سپس کشت انجام شود.
🌱 مراحل کاشت
1. آمادهسازی زمین 🛠
شخم عمیق به عمق 20 تا 30 سانتیمتر، از بین بردن بقایای گیاهی و علفهای هرز.
افزودن 20 تا 30 تن کود دامی پوسیده در هر هکتار پیش از کاشت برای بهبود حاصلخیزی.
تسطیح خاک و شکستن سلهها برای یکنواختی کاشت و آبیاری.
2. کاشت بذر 🌾
بذر تخم شربتی بسیار ریز است، بنابراین بهتر است با مقداری ماسه نرم یا خاکاره خشک مخلوط شود تا بذرپاشی یکنواخت انجام گیرد.
عمق کاشت بیش از 0٫5 تا 1 سانتیمتر نباشد. دانههای سطحی نورگیرترند و سریعتر جوانه میزنند.
کاشت میتواند به دو روش پاششی یا ردیفی انجام گیرد. در روش ردیفی، فاصله ردیفها 30 تا 40 سانتیمتر و فاصله بین بوتهها 15 تا 20 سانتیمتر باشد.
3. آبیاری 💧
در مراحل ابتدایی (تا سبز شدن کامل)، آبیاری سبک اما منظم ضروری است. خاک نباید خشک یا غرقاب شود.
پس از استقرار، گیاه میتواند فواصل طولانیتر بین آبیاری را تحمل کند، ولی برای عملکرد بالاتر بهتر است هر 5 تا 7 روز یکبار آبیاری انجام شود.
🌿 نکات نگهداری
وجین و مدیریت علفهای هرز 🌾
گیاه در مراحل نخست رشد، قدرت رقابت کمی با علفهای هرز دارد. دو تا سه نوبت وجین دستی یا مکانیکی توصیه میشود. استفاده از مالچ گیاهی یا کاهپوش هم رطوبت را حفظ و علفهای هرز را کنترل میکند.
کوددهی 🍽
پیش از کاشت: کود کامل NPK بر اساس آزمون خاک.
در طول رشد: یک نوبت نیتروژن سبک بعد از تثبیت بوتهها و یک نوبت پتاس قبل از گلدهی میتواند عملکرد را تا حد قابل توجهی افزایش دهد.
کنترل آفات و بیماریها 🐛
آفات: شتهها، ملخها و کنهها.
بیماریها: سفیدک پودری، لکه برگی، پوسیدگی ریشه.
پیشگیری با تناوب کشت، بذر سالم، آبیاری متعادل و استفاده از روشهای بیولوژیک.
🚜 برداشت و فرآوری
برداشت زمانی انجام میشود که بوتهها کاملاً خشک شوند و بذرها به رنگ تیره و یکدست برسند (حدود 90 تا 120 روز بعد از کاشت بسته به اقلیم).
در مزارع کوچک، برداشت دستی و کوبیدن روی پارچه یا در خرمن رایج است. در مزارع بزرگ، میتوان از کمباینهای مخصوص دانههای ریز استفاده کرد.
پس از برداشت، باید بذرها تمیز، الک و خشک شوند و در کیسههای مقاوم به رطوبت و در محل خشک و خنک نگهداری شوند.